De traditionele inrichting van psychiatrische klinieken moet anders. Dat concludeert architect Femke Feenstra van Gortemaker Algra Feenstra in het onderzoek ‘Huis voor alle Zinnen’. Feenstra pleit voor een mensvriendelijkere omgeving met meer prikkels, die bijdraagt aan het geestelijk welzijn van de patiënt. Dit zou een betere voorbereiding zijn op een terugkeer in de maatschappij.
Het onderzoek van Feenstra plaatst vraagtekens bij de traditionele overtuiging in de psychiatrie dat patiënten in een kliniek weinig prikkels moeten krijgen. Daardoor wordt bij het ontwerpen en bouwen voor psychiatrische instellingen nog steeds vooral gedacht in termen van veiligheid, eisen en functionaliteit. Dit vertaalt zich vaak in een prikkelarme, anonieme, grootschalige verzameling van ruimtes. De overtuiging van Feenstra is dat zo’n mensonvriendelijke omgeving niet aansluit bij de veranderende maatschappelijke realiteit. Met ‘Huis voor alle Zinnen’ lanceert Gortemaker Algra Feenstra een onderzoek over hoe zintuiglijk ontwerpen de psychiatrie kan verbeteren.
Brein draait door
Het probleem van een prikkelarme omgeving is volgens Gortemaker Algra Feenstra het grootst bij bestaande klinieken die na de vermaatschappelijking van de zorg in de jaren ’80 van de bossen naar de binnensteden verhuisden. Door de beperkte ruimte in steden zitten mensen daar soms jarenlang in tien kamers, een woonkamer, een gang, een therapieruimte en een tuintje opgesloten. Ondertussen draait hun brein op volle toeren door. Een voorbeeldproject van deze vermaatschappelijking is een kliniek van Yulius aan het Kasperspad in Dordrecht. Het ontwerp voor het ‘Huis voor alle Zinnen’ ligt op deze locatie.
Ruimte voor beleving
Gedurende het onderzoek werd steeds duidelijker dat zintuiglijkheid en het geestelijk welbevinden van patiënten leidend moeten zijn bij het ontwerp en de (her)inrichting van klinieken. Dat doet recht aan het idee dat psychiatrische patiënten net als ieder mens moeten kunnen bewegen, voelen, horen, ruiken en zien. Ruimte voor beleving maakt dat de gedachten, gevoelens en het gedrag van patiënten gestimuleerd en geprikkeld worden. Volgens Gortemaker Algra Feenstra is dat nodig om de patiënt in plaats van te laten slapen, te helpen ontwaken.
Binnen de sectoren zorg en onderwijs waar veel van de werkzaamheden van Gortemaker Algra Feenstra liggen, is zintuiglijk ontwerpen een essentieel onderdeel.
Over het onderzoek
Het onderzoek ‘Huis voor alle Zinnen’ is verricht door Femke Feenstra (38), die 13 jaar geleden haar carrière als interieurarchitect begon bij Gortemaker Algra Feenstra en sinds 2013 directeur is bij het Rotterdamse architectenbureau. Voor haar onderzoek putte ze uit eigen werkervaring, historisch onderzoek en psychiatrische literatuur en kunst. De belangrijkste bron van kennis waren persoonlijke gesprekken met patiënten, hun familie en behandelend personeel. Feenstra studeerde op 11 september 2014 af met ‘Huis voor alle Zinnen’ voor de master Architectuur aan de Rotterdamse Academie van Bouwkunst. De presentatie werd beoordeeld met een 10. Een uitzonderlijk afstudeerresultaat.
