Landgoed Endegeest in Oegstgeest vervult al sinds 1896 een rol in de psychiatrie. Toch weerspiegelen twee nieuwe gebouwen op het terrein een trendbreuk. In de klinieken voor Langerdurende Zorg en voor High Care zijn cliënten niet langer tot elkáár veroordeeld.
“De maximale individualisering die we nu nastreven betekent een breuk met het verleden”, zegt Peter Vader, directeur Algemene Zaken GGZ Leiden, een van de centra van Rivierduinen. “Leefgroepen waarin cliënten samen wonen en begeleid worden is niet meer van deze tijd. Bij verzorgingshuizen is deze trend allang gaande. Bewoners hebben een ruime eigen kamer en ontmoeten elkaar in gemeenschappelijke ruimten.”
Kloosteromgang
Als ‘vaste klant’ was Gortemaker Algra Feenstra direct de aangewezen partij voor Rivierduinen om de revolte vorm te geven. Onder aanvoering van senior architect Tycho Saariste is inmiddels een tweelaagse afdeling Klinisch Verblijf in Oegstgeest verrezen. Het gebouw omvat 48 appartementen, van continue toezicht tot redelijk zelfstandig wonen. Via een houten kloosteromgang bereiken de cliënten hun eigen woongelegenheid met pantry en sanitair. Hun privacy is gewaarborgd, en wie er behoefte aan heeft kan medebewoners opzoeken. Bijvoorbeeld in de patio, de ontmoetingsruimte of de eetkeuken.
Dubbele diagnose
Vader: “De populatie van de moderne High Care Kliniek vormt vanwege ernstige gedragsproblemen een specifieke doelgroep. Behalve aan een psychiatrische aandoening lijdt een flink deel van deze cliënten aan een verslaving. De huidige inzichten beschouwen dit als één complexe problematiek, die bovendien in opmars is in onze maatschappij. De medewerkers stonden aanvankelijk huiverig tegenover individuele begeleiding bij deze groep, vanwege het risicovolle gedrag. Al waren de interne discussies over de beheersbaarheid verhit, met het maatwerk van Gortemaker Algra Feenstra zijn we er in goede harmonie uitgekomen.”
Licht hart
Basis van Saariste’s ontwerp vormen drie lange gelijkvloerse zichtlijnen. “Met,”volgens Vader, “als bedrijfsmatig voordeel dat er geen extra personeelsbezetting voor een verdieping nodig is.” Opzettelijk zijn de 12 ruime cliëntenkamers langs elke zichtlijn niet recht tegenover elkaar gesitueerd, om te voorkomen dat de afdelingen als een ‘hotelgang’ ogen. Paradepaardje is de gang in het hart van het gebouw, die de gemeenschappelijke en therapeutische ruimten verbindt. Juist hier is het daglicht maximaal, dankzij het glazen dak en zicht op het landschap. Bovendien meandert de corridor, doordat tegenoverliggende wanden nergens parallel lopen.
Kalmeren
“Beleving en comfort staan voor alle gebruikers van de High Care Kliniek voorop. Cliënten zijn niet langer verplicht met elkaar op te trekken tijdens het ontspannen. Ze kiezen zelf waar ze dit willen doen: alleen op hun kamer, in de tuin of in de diverse ontmoetingsruimten met verschillende sferen,” zegt Vader.
De vijf separeerkamers uit het programma van eisen zijn in de praktijk teruggebracht tot twee. “Een grote kostenbesparing voor ons, omdat we de separeerrunits nauwelijks zullen gebruiken.” Als alternatief is er een special care unit – royaal en met daglicht -, en stripbare eigen kamers. En wie wil, kan kalmeren in een comfort room, met rustgevende kleuren, geuren en muziek.
